Het is niet iedereen gegeven om gepast te reageren op het verdriet, de tegenslag of de problemen van anderen. Sommigen vermijden het, anderen hebben soms lompe uitlatingen die zeker niet altijd slecht bedoeld zijn, en er zijn ook mensen die het helemaal in de andere richting gaan aanpakken: ze nemen de droefheid of de problemen over.

Inleving is een van de mooiste eigenschappen van de mens, en het zou fantastisch zijn mocht dit ooit eens een vak worden op school, of mochten we daar tenminste als ouders meer aandacht aan schenken in de opvoeding van onze kinderen. Wat zou de wereld er anders uit zien!

Inleving betekent dat je je best doet om te begrijpen wat iemand doormaakt, om te weten hoe het voelt wat die ander voelt. Even in de stoel van de ander gaan zitten om te kijken hoe het er daar uit ziet. Maar inleven is iets anders dan doorschieten in medeleven. Het is niet de bedoeling dat je daadwerkelijk de pijn van de ander gaat voelen, dat je mee in de dieperik duikt, mee verdrinkt in het verdriet van de ander. Hoe zou je dan nog kunnen helpen? Dan zit je toch gewoon met twee te huilen en te vechten tegen het slechte gevoel?

Tracht een verschil te maken tussen enerzijds WETEN wat de ander voelt en het dus ook begrijpen, en anderzijds VOELEN wat de ander voelt. Het tweede is een stap te ver.

Hou je hoofd erbij. Begrijp het, maar het probleem is niet van jou. Maak het je niet eigen.

Bovendien zijn er ook velen onder ons die zich steeds geroepen voelen om de taak van redder op zich te nemen. Ze zoeken meteen allerhande oplossingen en ze gaan zelf de handen uit de mouwen steken om de zaken weer op de rails te krijgen.

Dat is niet zo een goed idee. Ten eerste kom je dan zelf met een heleboel werk en kopzorgen te zitten, waar je dan zelf weer door over je toeren kan raken, en ten tweede maak je daardoor de ander afhankelijk van jou.

Stel je voor dat je voor je kind altijd zijn veters knoopt omdat je denkt dat die anders zullen loskomen en hij erover zou kunnen vallen. Als je dat blijft doen, dan kan je kind op zijn dertigste nog altijd geen veters knopen. Dat is hetzelfde met problemen van anderen. Als je ze in de ander zijn plaats blijft oplossen, dan zal het die ander nooit lukken om ooit eens zelf de koe bij de horens te vatten. Laat los en geef de ander de kans om zich te ontwikkelen, om sterker te worden door wat hij/zij meemaakt en te leren ermee om te gaan.

Moet je de ander dan maar gewoon in de miserie laten zitten? Neen. Begin met je begrip te verwoorden. Dat is al heel wat.  Het lucht op wanneer er iemand om je heen is die snapt wat je doormaakt.

En in plaats van zelf met oplossingen te komen aandraven, vraag de ander aan welke mogelijkheden hij of zij al zelf heeft gedacht. Denk mee, stel vragen. Dat zet mensen op gang om de juiste richting te vinden.

En je geeft de ander bovendien de kans om achteraf fier te zijn over zichzelf dat hij/zij de berg is over geraakt. Dat is zoveel meer waard dan dat iemand moet zeggen: ‘zelf zou ik het nooit gekund hebben’.

Weet dat de beste hulp die je kan bieden niet de grootste inspanningen vraagt!

Voor velen onder ons zijn Kerstavond en/of Kerstdag leuke momenten onder familie, samen bij de kerstboom, lekker eten en kadootjes uitwisselen. Zo lijkt het te moeten zijn, en daar doen we allen ons uiterste best voor. En heel vaak lukt dat ook.

Maar er zijn ook heel wat mensen die Kerstmis een opdracht vinden.  En eigenlijk geldt wel hetzelfde voor Nieuwjaar. ‘Weeral met die lastige tante Bet of nonkel Frans rond de tafel’, of ‘Ben benieuwd of ze weer commentaar hebben op….’ of vul zelf maar in. Niet iedereen kijkt ernaar uit om met zijn familie rond dezelfde tafel te moeten zitten.

En er zijn – meestal wel – de moeders die het zweet in de schoenen hebben staan wanneer ze een ganse dag achter het fornuis hebben gestaan, die zich zorgen maken of de gasten het eten wel lekker vinden, en of iedereen zich wel zal gedragen en of ze zullen blij zijn met de geschenkjes.

En ik zal in alle eerlijkheid toegeven dat wij ook een aantal jaren de feestdagen zijn ontvlucht door warmere oorden op te zoeken. Het perfecte excuus om niet te moeten meedraaien in de mallemolen van de eindejaarsfeesten.

Maar tijden veranderen en ik vind het nu wel heerlijk om met kinderen en kleinkinderen een heel ontspannen en eenvoudig samenzijn te organiseren. Een mens mag van gedacht veranderen.

Toch gaan mijn gedachten elk jaar uit naar die andere mensen. De man of vrouw die een traan wegpinkt wanneer hij of zij alleen aan tafel zit het overschotje spaghetti op te eten van gisteren; naar de vluchtelingen die hun schaars onderkomen niet kunnen warmen, naar de jonge moeders wiens baby’s niet willen ophouden met huilen, naar degene die treurt omdat zijn dierbare er dit jaar niet meer bij is, naar degenen die moeten werken terwijl hun familie gezellig tafelt, naar degene die vecht tegen alle drank die op tafel komt en waar anderen zo van genieten.

Ik denk ook dat er veel eindejaarsleed zou verholpen kunnen worden wanneer we ten volle onszelf durven zijn, wanneer we geen slaaf meer zijn van ‘het hoort toch zo’ of ‘het kan niet anders’, wanneer we gewoon durven zeggen dat we dit jaar een keertje overslagen met heel veel dank aan degenen die ons uitnodigen en ‘no hard feelings’, maar toch liever niet, of wanneer we tegen tante Bet of nonkel Frans zeggen dat we het vanavond graag vredig houden.

En dat er ook veel eindejaarsleed zou verholpen worden als we onszelf de zwartgalligheid ontnemen van die dagen. We MOETEN niet per se samen zijn. Alleen is ook best leuk. Gewoon lekker onderuit zakken in de zetel. Stoof een lekker potje voor jezelf en verwen je zelf. Daar is niets mis mee.

En laten we nu eens met zijn allen ook durven zeggen: ‘wij hebben niets voorzien voor Nieuwjaar; we zitten alleen en dat vinden we eigenlijk niet zo leuk’. Wedden dat je gelijkgezinden vindt die blij zijn met gezelschap? Je zou versteld staan van de mensen die er niet meer durven voor uit komen dat ze geen flashy feest vieren. Wat zijn wij soms toch oenen, niet? En waarom?

Lieve lezer, ik wens jou een heerlijke Kerst en Nieuwjaar toe, helemaal op maat van hoe jij dat wil beleven.

Een gek onderwerp, maar toch iets waar menig spreekuur mee gevuld werd in mijn praktijk. Er valt heel wat over te vertellen.

Vooreerst zijn er de mensen die sterk zijn in het structureren van dingen, in het organiseren en het ordenen. Dat is een pro, een sterke competentie die te meer erg wordt gewaardeerd in het bedrijfsleven. Daar moeten de dingen snel en efficiënt gebeuren, en daar moeten mensen op elkaar afgestemd zijn. Dat kan het beste via vaste afspraken, structuur en regels.

Maar de valkuil van de gestructureerde mensen is zoals heel vaak: dat mensen hun sterkte gebruiken als oplossing voor alles.

Iemand die in de knoei zit en sterk is in analyse zal vaak de zaken analyserend aanpakken om het probleem op te lossen. Iemand die sterk is in besluitvaardigheid zal snelle beslissingen nemen om het anders aan te pakken. Iemand die sterk is in sociale vaardigheden zal zijn vrienden optrommelen.

En de gestructureerde? Hij/zij gaat nog meer structureren. Maar vaak beseffen we zelf niet dat we onszelf de stress injagen door te veel structuur. Alles moet op orde zijn, alles moet in orde zijn, we moeten overzicht hebben, anders krijgt de stress de overhand. Maar net die drang naar structuur is wat ons stress bezorgt, en dat is iets wat velen onder ons niet beseffen.

De kunst is om het te leren loslaten.

Dat betekent niet dat je voortaan de chaos moet laten botvieren. Dat betekent alleen dat je moet leren om weer je voeten op de grond te krijgen, leren om realistisch naar die over-gestructureerdheid van je te kijken.

De kunst is om ritme en regelmaat in je leven te hebben. Dat is goed voor je gezondheid, dat is goed als je in een gezin leeft of met anderen samen. Het samenzijn wordt daardoor voorspelbaar en eenvoudiger. Op geregelde tijdstippen slapen en waken, eten en drinken, gaan werken, ontspannen,….

En het is ook handig om je omgeving en je bezigheden wat efficiënt in te richten. Zorg dat je spullen een vaste plaats hebben, en leg gebruikte spullen steeds terug op die vaste plaats. Maar daarover afspraken met je gezinsleden.

Maar verder hoeft het niet te gaan. Beschouw je huis, je tuin, je werk, de wereld om je heen, als een gebruiksvoorwerp, als een omgeving waarin je mag bewegen, waarin je dingen kan ondernemen, waarin je creatief mag zijn en waarvan je mag genieten.

En dat geldt net zo goed voor de chaoten onder ons. Laat je niets dicteren door de maatschappij, maak jezelf niet wijs dat alles er ‘gelikt’ moet bij liggen. Je huis, de wereld is er om in te leven, om te gebruiken, om in bezig te zijn. Niet om voortdurend op te ruimen of te structureren in vakjes.

Je keuken is geen toonzaal, je slaapkamer is geen hotelkamer, je living is een plaats waar je leeft, kletst, leest, geniet.  Kook in je keuken, ontspan in je slaapkamer, geniet in je living, en doe je werk op je werk.

Het leven is een voortdurende cirkel. Het is nooit af, en dat hoeft het niet te zijn. De strijk is ‘ongoing business’. Maak jezelf niet wijs dat het moet ‘af’ zijn, want dat is het nooit. Het koken komt altijd terug, het poetsen komt altijd terug. Doe het tussendoor, en doe het vooral met plezier. En het mag ook wel eens een keertje blijven liggen. Probeer je daar niet te druk over te maken. Er komt wel een moment dat je er zin in hebt.

Niemand wil als grafschrift ‘Hij/zij was een proper mens’. Wel zoiets als: ‘Hij/zij was leuk in omgang’ of vul zelf maar in wat jij wil.

En om af te sluiten nog even dit. Het is zeker niet wetenschappelijk bewezen, maar ik heb in mijn praktijk vaak gezien dat de minder gestructureerde mensen onder ons het meest creatief zijn. Waar wachten we nog op?

In mijn praktijk heb ik vaak mensen gezien met een hart van goud. Ze staan altijd klaar voor anderen, gaan altijd mee in wat anderen willen, verloochenen zichzelf. Tot op het punt dat ze ‘opgeconsumeerd’ zijn door die anderen.

Dan is het een kwestie van jezelf terug te vinden, jezelf weer ruimte gunnen, je ruimte op te eisen en durven jezelf te zijn.

En dan krijg ik steeds weer dezelfde hulpkreet: ‘ja maar, wie ben ik? Wat wil ik? Ik weet zelf niet meer wat ik eigenlijk fijn vind of niet, dus laat ik het maar aan anderen over’.

Zoek geen ingewikkelde antwoorden op wie je bent. Je bent elk moment anders dan het moment ervoor. Twee tellen geleden was je nog vrolijk. Nu ben je triest. Of omgekeerd. Gisteren had je zin in frieten. Vandaag niet meer. Sta jezelf eerst en vooral toe om iemand ‘in verandering’ te zijn. Je hoeft niet zo’n consistent gegeven te zijn. Dat is pas fake.

Luister naar je buik. Luister naar je gewone ongekunstelde ik, namelijk dat gevoel dat je op dat moment hebt. En breng dat ook naar buiten.

Leer terug te luisteren naar wat je zelf wil. Maak daar een prioriteit van in plaats van je eigen buik het zwijgen op te leggen om anderen te volgen. Eerst even stilstaan bij wat je zelf wil, en vervolgens aangeven of je wil meegaan in het voorstel van de ander of niet.

En dat betekent niet dat je altijd maar je eigen goesting moet doen. Ik doe ook dingen die ik niet leuk vind. Maar doe het dan bewust tegen je zin. Niets is zo slecht voor je gezondheid als dingen doen die tegen je eigenheid ingaan zonder dat je het zelf beseft.

En als mensen je zeggen: ‘he, dat is raar, nu kies je voor rood, terwijl je altijd hebt gezegd dat groen je lievelingskleur was!’. Dan is er maar één juist antwoord: ‘ik verander graag van gedacht, en dat is maar goed ook’.

We evolueren allemaal. Niemand is nog dezelfde als tien jaar geleden. Gun jezelf die verandering, en die voltrekt zich elke minuut. Doe maar. Je mag. Zo ontwikkelen we onszelf en zo leren we. Prima.

Ik werd onverwacht een week opgenomen in het ziekenhuis met astmatische bronchitis. Intussen weer gezond en wel thuis. En tevens een paar ervaringen rijker, die ik graag via deze weg wil delen.

Er zijn twee feiten die me de wenkbrauwen hebben doen fronsen in het ziekenhuis.

Een eerste feit ging over de bijzonder foute aanpak van de zorgsector waar het gaat om respect en eigenheid van patiënten. Ik stond perplex toen ik zag hoe krom de dingen worden voorgesteld. Dit is wat mij overkwam:

Ik werd door een vriendelijke dame in een rolwagen vervoerd naar een andere afdeling waar ik een onderzoek moest ondergaan. In afwachting van het onderzoek bladerde ik in mijn dossier dat men me op de schoot had gelegd.  Naast een aantal gegevens en data valt mijn oog op twee kolommen. De eerste kolom draagt de hoofding ‘toestand’. Daaronder staat een hele opsomming van mogelijkheden, zodat de invuller enkel maar een cirkeltje moet trekken rond datgene wat van toepassing is. Daarbij zie ik dat men over mij heeft ingevuld: ‘stelt vragen’. Daar kan ik me iets bij voorstellen. Ik weet graag wat er met mijn lijf gebeurt, hoe men de zaken gaat aanpakken en hoe dat allemaal zal verlopen. Niets mis mee. Zo zit ik in mekaar.

Maar groot is mijn verbazing wanneer ik daarnaast de tweede kolom opmerk met de hoofding ‘actie’. Hierin wordt blijkbaar aangegeven hoe de verpleging moet omgaan met die bepaalde toestand. En ook hier is een veelvoud aan mogelijkheden vooraf opgegeven en hoeft de invuller enkel maar een cirkeltje te trekken rond datgene wat van toepassing is. In mijn geval stond er omcirkeld: ‘gerust stellen’.

Jezus Christus! Ik wil toch helemaal niet gerust gesteld worden! Ik wil gewoon maar antwoord krijgen op mijn vragen. Is dat zo moeilijk, jongens? Moet daar nu echt allerlei abnormaal gedrag achter gezocht worden?

O ja, ik kan me heel goed voorstellen dat er mensen zijn die vragen stellen omdat ze ongerust zijn. In dat geval is het gerust stellen inderdaad een onderdeel, maar niet vooraleer eerst de vragen van de persoon in kwestie werden beantwoord.

Ik concludeer hieruit dat men vanuit de zorgsector toch nog altijd de neiging heeft om patiënten vaak te benaderen als onwetende sukkels, en niet als volwaardige mensen die respect verdienen, die een mening mogen hebben, ook al zijn ze ziek.

En dit werd ook nog eens bevestigd door mijn ervaring met een vervangend arts die blijkbaar heel erg schrok van een patiënt – ik dus – die het lef had om kritische vragen te stellen, een eigen mening en een wil te hebben. Sommige artsen zijn het heel erg gewoon geworden om de allesweter te zijn, de almachtige die weet en die heerst over de onwetenden. Op zich niks op tegen, maar ik vind het wel belangrijk dat ze dan bereid zijn om hun kennis te delen, of dat ze minstens ruimte bieden voor een dialoog. De betrokken arts was duidelijk niet gediend van een dame die – naast patiënt – een levend en denkend mens bleek te zijn. Hij zette zijn stekels op en vond het plots nodig om een persoonlijke aanval te wagen. Waar was dat goed voor, meneer doktoor?

Intelligentie gaat niet over de hoeveelheid kennis die je hebt, maar de openheid om kennis te delen en de bereidheid om andere visies toe te laten.

Er zijn dus intelligente en minder intelligente zorgverleners, ook al hebben ze evenveel gestudeerd.

Het niet durven opkomen voor jezelf uit zich vooral via communicatie. We laten de ander maar zeggen, we volgen braaf wat de ander wil, we staan er soms zelfs niet bij stil dat we weer de volgzame zijn.

Nadat je de oefening hebt gemaakt om beter en sneller te voelen en te weten wat je zelf wil, is het een kwestie van het ook naar buiten te brengen.

Dit kan altijd en overal in een paar eenvoudige stappen. Wees vooral niet bang dat je als ‘opdringerig’ of als ‘egoïstisch’ zal bestempeld worden. Niemand vind het raar dat iemand zijn standpunt, zijn gevoel of zijn mening geeft, alleen jij bent het nog niet gewoon om dat te doen en dus klinkt het een beetje vreemd in je oren.

Maar hoe vaker je het doet, hoe vertrouwder het zal klinken en hoe gemakkelijker het wordt. Oefenen dus!

En dit is de toverformule. Pas de zinnetjes aan volgens je eigen taalgebruik. Zoek woorden die je gemakkelijk in de mond liggen. Het komt erop neer dat je telkens de drie stappen hanteert en zeker geen stap overslaat.

STAP 1: Geef appreciatie aan de ander, of toon begrip voor de ander

STAP 2: leg je eigen situatie/gevoel/mening uit

STAP 3: vraag concrete actie aan de ander.

Hier volgen een paar voorbeelden:

Een collega is een beetje bemoeial en zegt je hoe je je werk moet doen

1. Ik apprecieer dat je me wil helpen
2. Maar ik zoek de dingen graag zelf uit
3. Ik stel voor dat ik je wel zal roepen als ik er niet meer uit geraak.

Je staat al een kwartier aan te schuiven aan de kassa en je vreest dat je te laat zal komen op je werk. Een dame heeft enkel een pakje boter en vraagt om voor te mogen gaan.

1. Ik begrijp dat u niet zo lang werk heeft met dat ene pakje boter
2. maar ik sta hier zelf ook al heel lang en ben erg gehaast
3. Ik stel voor dat u achteraan aanschuift, zo is het eerlijk voor iedereen.

Je kinderen of je man zwieren hun jas en schoenen uit bij het thuis komen.

1. Ik snap dat je graag meteen ontspant als je thuis komt
2. maar ik vind het niet prettig als er dingen rondslingeren.
3. Zou je voortaan je jas en schoenen op hun plaats willen leggen wanneer je thuiskomt?

Veel succes!

Assertief zijn betekent de juiste balans tussen opkomen voor jezelf en respect houden voor de ander. Je kan dus niet té assertief zijn, net zo min dat iets té veel in evenwicht kan zijn.

Sub-assertieve mensen zijn degenen onder ons die te veel rekening houden met anderen en zichzelf op de tweede plaats stellen. De meest voorkomende drijfveer hiervoor is angst. We denken als het ware dat de andere al klaar staat met een geweer in de aanslag om ons af te schieten als we niet meegaan in wat die ander wil.

Agressiviteit is dan weer het andere uiterste, waar we heel erg voor onszelf opkomen zonder daarbij de ander te ontzien. Hoe gek het ook moge lijken, ook daar is de meest voorkomende drijfveer angst. Hier denken we net zo goed dat de ander met een geweer klaar staat, maar we redeneren gewoon anders en denken: als ik de eerste ben die schiet, dan kunnen ze me niet meer aanvallen.

En zo zien we het heel vaak gebeuren dat mensen die zich een hele lange tijd sub-assertief opstellen, plots dat agressieve gaan vertonen. De klep schiet eraf en de verwijten en boosheid vliegen eruit.

Vergelijk het met zegeltjes plakken. Telkens je een kleine frustratie over je kant laat gaan, betekent dat een zegeltje. Als je dat te vaak doet raakt je boekje snel vol en ga je het inleveren. Degene die jouw laatste zegel heeft bezorgd krijgt dan de volle lading. En niet zelden gebeurt dat in het winkeltje waar we het liefste komen: thuis.

Het is dus een kwestie van ook bij de kleine dingen jezelf te durven zijn, trouw te blijven aan wat je wil en aan wie je bent.

Ja, hoor ik je zeggen, maar ik weet vaak ook niet zo goed wat ik zelf wil.

Klopt. Als je gewoon bent van jezelf op de tweede plaats te zetten dan verleer je wel eens om na te denken over wat je zelf wil. Dat is dus je eerste oefening: bij alles wat je doet jezelf de vraag stellen: ‘wil ik dit?’ Het is een kwestie van een reflex op te bouwen en je bewust te worden van je gevoel. Dat betekent niet dat je in je hele leven niets meer moet doet tegen je zin. Daar is niets mis mee, en dat hoort bij het leven, maar wees je wel bewust dat je iets tegen je zin aan het doen bent. Op die manier kom je nadien niet met een slecht gevoel te zitten waarvan je niet weet waar het vandaan komt.

Volgende keer wil ik je wat meer vertellen over assertieve communicatie.

Ik heb vele mensen ontmoet wiens energie je zienderogen zag afnemen omdat ze zich in een omgeving bevonden waar ze zich heel vaak ergerden om anderen. Het is begrijpelijk dat je frustratie voelt wanneer je zelf je uiterste best doet en wanneer je ziet dat anderen er hun voeten aan vagen. Maar wat schiet je ermee op?

Een eerste stap om jezelf weer in balans te krijgen en een gevoel van rust over je te krijgen is aanvaarding.

De wereld waarin wij geboren worden is niet volmaakt, en dat zal hij ook nooit worden. Misschien is het wel de bedoeling dat we in een onvolmaakte wereld moeten vertoeven om onszelf te kunnen ontplooien.

En elk mens is op weg naar ontwikkeling. De ene staat al wat verder dan de andere op het ene vlak, en de andere staat dan weer verder op een ander vlak. Bovendien is onze eigen norm mogelijk ook niet de juiste? Wie zal het zeggen.

Probeer het los te laten, probeer te aanvaarden dat ieder mens anders is, dat iedereen het recht heeft om niet volmaakt te zijn, dat elkeen zijn eigen normen heeft en dat die niet altijd overeen komen met onze eigen norm.

Je kan je ergeren aan iemand die door het rood licht rijdt, maar wat schiet je daarmee op? Als je dat wil veranderen dan moet je politie agent worden, en dan nog is dat geen voldoende oplossing, want je kan niet tegelijk aan elk kruispunt gaan staan.

Leef volgens je eigen norm, en laat de wereld rondom je draaien. Help mensen die om hulp vragen om het beter of anders te doen, en laat anderen de tijd om ervaringen op te doen en daaruit te leren.

En mochten anderen door hun handelen over jouw grens gaan, dan is het een kwestie van je assertiviteit boven te halen!

Een tweede stap om uit de donkerte te komen is praten met mensen. Maar misschien denk je wel: niemand kan mij helpen, niemand kan die grijsheid wegnemen. Je hebt gelijk. Maar vergeet niet dat jouw eigen krachten en je eigen denken weer klaarheid kan krijgen, alleen maar door je verhaal aan iemand te vertellen, iemand die wil luisteren en begrijpen wat je doormaakt.

En misschien mis je wel een aantal vaardigheden of inzichten. Mogelijk kan een psycholoog of therapeut je helpen om die te vinden. Wees niet afkerig van die hulp. Het kan je redding zijn en de weg openen naar een weer zonnig leven.

Een heel belangrijke stap naar beterschap is de beheersing van je gedachten. Je gedachten kunnen soms een grote vijand zijn, maar ze zijn vooral krachtig om je energie terug te vinden, dus maak er gebruik van.

Wanneer je in die grijze wolken zit heb je de neiging om ervan overtuigd te zijn dat het nooit meer beter wordt. Dan blijf je hangen in je zorgen en je negatieve gedachten. Probeer de meest negatieve gedachte die je hebt even te duiden en te isoleren. Parkeer ze, alsof die niet bestaat, en bekijk dan je leven. Blijven er nog negatieve dingen komen, tracht die op hun beurt ook te isoleren en te parkeren, zodat je erin slaagt om je leven te zien zonder de grote verstoorders. Dat ziet er waarschijnlijk al een stuk leefbaarder uit.

Wat mis je nu nog om er door te komen? Vaardigheden? Of een andere omgeving?

Laat het verleden los. Je kan het niet veranderen. Je kan er wel uit leren zodat je in de toekomst niet tegen dezelfde muur aanloopt. Maak plannen voor de toekomst. En als het te moeilijk is om de lange termijn planning te maken, doe het dan stapsgewijs en dag voor dag. Bouw op en put er moed uit.

Denk nooit: dit is ‘onmogelijk’. Er is veel meer mogelijk dan je denkt. Breek uit die ketens die je jezelf hebt aangebonden. Niets moet, alles mag. Je bent een vrij mens en je leven is van jou en van jou alleen. Jij bepaalt.

En onthou vooral: genezen van een depressie is niet zoals genezen van een gebroken been. Het gaat niet in een rechte lijn opwaarts, maar in een gebogen lijn. Dat wil zeggen: twee stappen vooruit en één achteruit. Maar het gaat wel vooruit. Probeer dat te blijven zien en geloof in de beterschap die er stilaan komt. Kijk eens achteruit naar de weg die je al hebt afgelegd en put daar je energie uit.

Er zijn zoveel soorten depressies als er mensen zijn. De grijsheid kan ons allen te pakken krijgen, en wel om hele uiteenlopende redenen. Die redenen zijn op twee vlakken in te delen: de omstandigheden waarin je leeft enerzijds, en de vaardigheden waarover je beschikt om ermee om te gaan. En het is vooral dat samenspel dat het soms heel moeilijk maakt.

Het kan zelfs zo moeilijk worden dat je eraan denkt om uit het leven te stappen. Op dat moment is er maar één belangrijke gedachte: wil ik uit HET leven stappen, of wil ik uit MIJN leven stappen? Mijn leven zoals dat er op dit ogenblik uitziet is niet leefbaar. Maar misschien is er wel een mogelijkheid om het te veranderen.

Heel vaak zijn onze gedachten de oorzaak van grijsheid, maar zelfs als die niet de oorzaak zijn, dan kunnen onze gedachten wel voor redding zorgen.

Grijsheid betekent dat er waas zit rond tevredenheid. Grijsheid betekent dat de wolken voor de zon zitten en dat je de zon niet kan zien. Maar dat betekent niet dat de zon verdwenen is. Ze is er, maar je ziet ze niet.

Een eerste stap is: verlaat even je dagelijkse sleur, je omgeving waarin je vertoeft. Dat kan helpen om wat meer licht te krijgen in de donkerte. Het geeft je de kans om een beetje van op afstand te kijken naar de situatie waar je in zit.

Zoals ik al schreef zijn de meeste mensen die een burnout krijgen mensen die een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben. Ze zetten zich in om hun verplichtingen na te komen en zelfs veel meer dan dat. Ze nemen veel hooi op hun vork en willen het anderen zoveel mogelijk naar de zin maken. Ze komen te weinig op voor zichzelf.

Belangrijk is dat ze dus stilaan beginnen met te beseffen dat het niet egoïstisch is om zelf iets te willen of iets niet te willen. Je hebt je leven gekregen, dus waarom zou je het niet leven en ervan genieten, zelf het stuur in handen nemen van dat schip dat van jou is en zelf bepalen welke koers je vaart. Dat wil niet zeggen dat de anderen dan maar moeten plooien, maar ze mogen ook wel luisteren naar wat jij wil en dan is het mogelijk om samen een consensus te vinden.

Bij een burnout is het niet ongewoon dat je wil slapen. Je bent moe, het energiepeil zit beneden nul. Dat is normaal, want je hebt te lang doorgereden terwijl je de oranje knipperlichtjes bleef negeren.

Sta jezelf toe om de eerste twee weken slaap in te halen. Maar daarna moet er actie komen. Plant jezelf niet achter de TV of verzink niet in computerspelletjes, want op die manier zet je alleen maar de pauze-knop aan. Je wordt er niet beter van.

Zet je wekker en ga onder de douche staan. Kleed je aan en maak een korte wandeling. Neem dan ontbijt en probeer ook elke dag een banaan te eten. Hierin zit een stof die je helpt om je beter te voelen. Plan in de voormiddag enkele noodzakelijke klussen en hou de namiddag vrij om dingen voor jezelf te doen.

Vermijd contact met je werk, maar zoek wel sociale contacten en hou ze ook niet te lang. Tracht maat te houden in wat je doet, want je energie is snel opgebruikt.

Zoek een nieuwe hobby, een passie om je op te storten en je zinnen te verzetten. Heb je geen hobby, ga er dan naar op zoek. Proef van alles wat de wereld op dat vlak te bieden heeft. Schrijf je in voor kortlopende initiaties zodat je kan zien of het iets voor jou is.

En zet vooral je werk uit je hoofd. Zit niet te piekeren over de dag dat je terug aan het werk moet. Vandaar dat het goed is om aan je huisarts te vragen langere termijn ziektebriefjes te schrijven, want zoniet zit je elke week met stress en zorgen.

Je bent pas klaar om te gaan werken wanneer je er begint zin in te krijgen. En het is niet ongewoon dat mensen na een burnout gaan nadenken over wat ze voor de rest van hun leven willen, om dan uiteindelijk toch van werk te veranderen. Maar pieker daar niet te vroeg over. Eerst beter worden en voelen dat de energie terug op peil is.

Burnout heeft te maken met het gevoel van controle verlies. Je hebt de dingen niet meer in de hand, het loopt uit de hand, je hebt je leven niet meer onder controle, het wordt te veel. En vaak sleept het al een tijdje zo aan, maar blijf je jezelf wijsmaken dat je het wel te boven komt, dat het wel zal beteren als je maar doorbijt. Neen dus.

Het verlies van controle heeft vaak twee ingangspoorten. Enerzijds is er het teveel aan werk, anderzijds is er het teveel aan druk van buitenaf.

Te veel werk. Sta even stil bij volgende vragen:

• hoeveel verantwoordelijkheid neem ik op mij? Is een deel daarvan niet de verantwoordelijkheid van de persoon boven mij? Bijvoorbeeld, ik moet het werk van een ontslagen collega erbij nemen en ik kan niet anders want anders zijn de klanten ontevreden. Bedenk dat je ook maar je werkuren hebt om taken uit te voeren. Als die niet voldoende zijn om je dagtaak te doen, dan ligt het probleem boven jou en is het niet jouw schuld wanneer klanten ontevreden zijn.
• Maak ik mijn to-do lijstje niet zelf veel te lang? Is het belangrijk dat de bedden alle dagen worden opgemaakt? Is het belangrijk dat ik die deadline op het werk haal? Mag het geen dag later? Vul het lijstje zelf aan…

Te veel druk van buitenaf:

• Ben ik assertief genoeg in mijn opstelling of wil ik iedereen zijn zin geven? Is het nodig om elke week bij je ouders langs te gaan? Waarom zeg je niet tegen de buurvrouw dat je die dag echt geen zin hebt om op haar kind te passen? Vul je lijstje zelf aan…
• Is je baas of je collega iemand die zich bepalend en sturend opstelt? Is hij of zij degene die jou het gevoel geeft dat je altijd maar moet springen en dat je zelf geen vinger in de pap hebt maar het allemaal moet ondergaan? Hoog tijd om je mindset te veranderen en je steviger op te stellen. Overtuig jezelf ervan dat je het recht hebt op je eigen mening, je eigen gevoel en je eigen gebruiksaanwijzing. Je mag gerust zeggen dat je het niet fijn vindt om geen zeggenschap te hebben, of dat je het niet eens bent met zijn of haar standpunt. Of gewoonweg zeggen: ‘neen, dat doe ik niet’, of  ‘dat wil ik er niet bijnemen’.
• Ben jij iemand die geen ‘neen’ durft te zeggen? Als je van jezelf weet dat je ‘ja’ er heel snel uitkomt als men je iets vraagt en als je daar dan nadien spijt van hebt, probeer dan eens als volgt. Maak er een gewoonte van om te antwoorden met ‘ik zal erover nadenken’. Zo heb je tijd om eerst te bezinnen. En als er dan toch een ‘ja’ is ontsnapt, wees niet bang om nadien op je passen terug te keren met de woorden ‘ik heb erover nagedacht en eigenlijk lijkt het me toch geen goed idee om met jou mee te gaan.
• Voel je niet geroepen om voor alles en aan iedereen uitleg te geven voor wat je doet. Je hebt het recht om dingen te weigeren of om te doen wat je doet zonder dat je jezelf hier moet verantwoorden.

In elk geval, wat je klachten ook zijn, zoek hulp en steun, want elk mens is anders en elk probleem is specifiek. Ook het jouwe. Maar je staat niet alleen!

De laatste jaren heb ik heel veel mensen met burnout over de vloer gekregen. Heel soms zaten deze mensen nog in een vroeg stadium en kon er snel kentering gemaakt worden, maar meestal gaat het om mensen met een hoge zelfdiscipline en een bijzonder groot verantwoordelijkheidsgevoel. Dat zet hen ertoe aan om toch maar door te blijven gaan, ondanks de klachten, de vermoeidheid, de grijsheid die intrede doet, het gevoel van machteloosheid, het doldraaien….

Eerste belangrijke stap is herkennen en erkennen dat je een probleem hebt, en jezelf toelaten om ook eens zwak of ziek te mogen zijn. Dat is geen schande. Je hoeft niet altijd de perfecte of de sterke te zijn. De wereld stopt niet met draaien wanneer jij even niet meedraait.

Zoek hulp van een psycholoog. Er alleen uitkomen is moeilijk omdat je vaak zelf niet merkt wat je nu net verkeerd aanpakt. En ga ervan uit dat je een flinke tijd nodig hebt om tot rust te komen. Veertien dagen ziekteverlof zullen je er heus niet uit halen. En pillen geven je wel even ondersteuning, maar die lossen het eigenlijke probleem niet op.

Burnout heeft voornamelijk te maken met het werk – heel soms komt het ook voor in privé, maar dat is zelden. Zorg er dus voor dat je afstand neemt van je werk. Geen mails, geen telefoons, geen babbels van collega’s, geen goede bedoelingen uit die hoek. Sluit je af van je werk, doe alsof er vandaag geen werk meer bestaat, en maak vooral werk van je beterschap: inzichten krijgen in waar je staat, wat je wil, en vaardigheden leren om niet opnieuw te belanden waar je vandaag bent ingelopen.

Volgende keer probeer ik wat dieper in te gaan op veel voorkomende klachten in verband met burnout en hoe die aan te pakken.

Mijn praktijk als psycholoog zit er bijna op. Op 1 november zal ik officieel met vervroegd pensioen zijn, en dat vind ik ook wel fijn zodat ik meer tijd kan besteden aan kinderen en kleinkinderen, aan schilderen en piano spelen en de wereld ontdekken.

Alleen vind ik het wel een beetje zonde dat ik intussen zo veel ben te weten gekomen hoe gelukkiger door het leven te gaan en dat dit nu gewoon zou opgeborgen blijven. Ik heb mensen met relatieproblemen geholpen, mensen van hun angsten en fobieën af geholpen, mensen door hun depressie of burn-out geloodst…

Ik wil via deze blog graag de mensen bereiken die nood hebben aan deze weetjes. Ik probeer dus met mijn weinige computer kennis de snelweg van internet uit.